Hồi nhỏ Hồng Hạnh cũng học chung cấp 1 với mình. Nhà nó ở trong khu tập thể Tỉnh Ủy Quảng Bình, khu vực đó có CA vũ trang bảo vệ suốt ngày đêm nên ít ai vào. Khi gần hết cấp 1 nó sơ tán về quê (Làng Đá Mọoc - Hoa Thủy -Lệ Thủy) và học tiếp cấp 1 tại xã Vạn Ninh. Mình cũng theo chị ruột lên Vạn Ninh học cấp 1 (Do chị đi theo trường cấp 3 Quảng Bình lên Vạn Ninh sơ tán). Nhưng mình chỉ học ở đó được một thời gian ngắn, sau đó được gia đình đưa ra Thái Bình sơ tán…Khi giặc Mỹ ngừng ném bom miền Bắc chuẩn bị ký hiệp định Paris, mình trở về quê, Hồng Hạnh cũng từ miền Bắc trở về, lại học chung với nhau ở cấp 3 Đồng Hới cho đến ngày lên đường đi du học tại Tiệp Khắc, mình ra Hà Nội học.
Hồi đi học, nó là đứa học giỏi, là một cây văn nghệ của lớp, tính tình ngay thẳng, chân thật với bạn bè, được nhiều người quí mến. Thời kỳ học cấp 3 nhà hắn cũng ở trong khu vực Tỉnh ủy Quảng Bình (sơ tán lên…Cộn) ngay phía sau rạp Đồng Sơn bây giờ. Ngày nào cũng đi về cùng một tuyến đường từ Cộn lên Cồn Chùa, mệt nhưng rất vui. Ông cụ thân sinh của H.H là bác Nguyễn Tư Thoan, nguyên Bí thư Tỉnh ủy tỉnh Quảng Bình. Không rõ bác làm chủ tịch bí thư từ thời kỳ nào nhưng chắc là lâu lắm rồi, có lẽ từ trước năm 1954. Trong thời kỳ cải tạo công thương nghiệp, công cuộc xây dựng miền Bắc CNXH thì đã có mặt bác Thoan rồi.
Năm 1957, Bác Hồ về thăm Quảng Bình và khu vực Vĩnh Linh. Trên lễ đài, trước hàng chục ngàn đồng bào Quảng Bình, tại sân vận động Đồng Hới, bác Thoan, bác Cổ Kim Thành đứng bên Bác Hồ và Đại tướng Nguyễn Chí Thanh vẫy tay chào nhân dân Quảng Bình, Vĩnh Linh. Ngày đó toàn thị xã là một rừng cờ đỏ sao vàng.
Những năm hòa bình, xây dựng miền Bắc XHCN, miền Bắc có phong trào Gió Đại Phong – cờ ba nhất – Sóng Duyên Hải. Trong đó, Gió Đại Phong là phong trào hợp tác xã nông nghiệp, khai hoang mở ruộng đất canh tác, làm thủy lợi của Quảng Bình. Phong trào này bắt nguồn từ huyện Lệ Thủy sau nhân rộng ra cả nước, rất rầm rộ. Để phòng chống lũ lụt, lấy nước phục vụ sản xuất nông nghiệp, thâm canh tăng năng suất cho cây lúa, Quảng Bình xây dựng các đập thủy lợi lớn như công trình Cẩm Ly, Mỹ Trung, Rào Nan. Tất cả các công trình này đều có dấu ấn của bác Nguyễn Tư Thoan và đến nay vẫn còn phát huy âm vang trong sự nghiệp xây dựng quê hương.
Từ năm 1964, đế quốc Mỹ leo thang bắn phá miền Bắc bằng không quân. Thời kỳ đầu Quảng Bình bị bắn phá ác liệt nhất, không chỉ bằng không quân mà cả hải quân. Cả Quảng Bình thành một pháo đài chống Mỹ, không chỉ để bảo vệ miền Bắc mà còn là hậu phương, là trạm trung chuyển của tiền tuyến lớn miền Nam chống Mỹ cứu nước.. Phong trào thi đua “Sản xuất giỏi, chiến đấu giỏi” “Xe chưa qua, nhà không tiếc/ cầu chưa thông, không tiếc máu tiếc xương” cũng bắt nguồn ở Quảng Bình quê ta đó. Đặc biệt, cho đến nay, tổng kết kinh nghiệm chiến tranh nhân dân thời đại Hồ Chí Minh, ở đâu, lúc nào, tài liệu nào cũng nhắc “Dễ trăm lần không dân cũng chịu, khó vạn lần dân liệu cũng xong”. Tôi nghĩ phong trào đi lên của Quảng Bình “hai giỏi” cũng đã phát huy sức mạnh toàn dân như Hồ Chủ tịch đã đúc kết trong đó có công lao của bác Thoan.
Năm 1977, tôi vừa hoàn thành đợt thực tập dài hạn ở TP.HCM chuẩn bị ra Hà Nội thi tốt nghiệp đại học thì Hồng Hạnh cũng vừa từ Tiệp Khắc về. Bọn tôi gặp nhau tại Cộn và cùng đến nhà để thăm bác Thoan. Con đường đất đỏ đến nhà Hồng Hạnh phải qua cây cầu xi măng bắc qua sông Mỹ Cương nho nhỏ. Đi qua cầu khoảng một trăm mét, bên trái có một cánh đồng nằm gọn giữa làng quê như một thung lũng nhỏ. Xa xa cuối cánh đồng là một ngôi nhà ba gian nhìn xa có vẻ bình dị như bao ngôi nhà làng quê khác. Để đến được nhà HH. phải đi qua một con đường thật sự nhỏ mà hai người đi phải tránh nhau. Khi đến nhà thì mới biết căn nhà đó không to mà cũng chẳng nhỏ, tức là vừa đủ cho hai ông bà cùng mấy người em của Hồng Hạnh sinh hoạt. Vì sao tôi lại nói là vừa đủ? Vì trong căn nhà không to không nhỏ ấy tôi thấy có hai cái tủ (một cái to, một cái nhỏ) để đựng quần áo và làm vách ngăn, chia ngôi nhà thành ba gian: gian giữa to to có diện tích ưu tiên hơn, hai gian hai bên nhỏ, cân đối bằng nhau. Gian ở giữa đặt bàn thờ Bác Hồ và bàn thờ tổ tiên. Chỗ còn lại đủ đặt một bộ bàn, bốn ghế đều nho nhỏ dùng để tiếp khách. Nơi sinh hoạt, nghỉ ngơi của bác Thoan là gian phòng nhỏ bên trái. Chúng tôi rất cảm động bởi trong căn phòng đó, phương tiện sinh hoạt của vị lãnh đạo tỉnh chỉ có một cái giường vừa là nơi bác ấy nằm cùng một cái bàn nho nhỏ kê cạnh cửa sổ để có ánh sáng đọc sách.
Tất cả những vật dụng khiêm tốn, giản dị trong căn nhà không nhỏ không to ấy cũng giống như bất cứ hàng trăm hàng ngàn căn nhà khác của người dân Quảng Bình sinh sống sau hai năm đất nước thống nhất. Lúc chúng tôi đến thăm bác Thoan đã về già, người hơi ốm chỉ có vầng trán cao và đôi mắt vẫn sáng ngời thánh thiện. Biết chúng tôi đến thăm, bác tiếp chuyện một cách vui vẻ, thoải mái. Tay cầm cái quạt mo cau ông chỉ về phía bàn học giới thiệu cây quạt Liên Xô còn mới mà Hồng Hạnh mang về tặng ông. Ông cười dí dỏm nói: “Dùng cái này tiện hơn, còn cái kia điện ở đây lúc có, lúc không mà không nhiều hơn có”. Tất cả cùng cười vui vẻ. Tôi sực nhớ, với ông không chỉ giỏi lãnh đạo chính trị, làm ăn kinh tế mà còn rất hóm hĩnh trong đời thường. Đi đâu ông cũng làm thơ, nhiều bài thơ của ông rất hay, không những xúc động mà còn động viên nhân dân sản xuất giỏi, chiến đấu giỏi.
Cách đây mấy năm, tôi có đến thăm một vị tướng quân đội là bố của người bạn cùng học đại học với tôi ở Hà Nội. Biết tôi là người Quảng Bình lại ở Đồng Hới, ông đã say sưa kể chuyện chỉ huy tàu hải quân chiến đấu bảo vệ vùng trời, vùng biển Quảng Bình trong những năm chiến tranh ác liệt nhất cùng với những tình cảm mà nhân dân Đồng Hới Quảng Bình cũng như ông Bí thư Tỉnh ủy dành cho ông và đơn vị. Rồi chậm rãi, ông rút trong tủ sách một cuốn sổ tay đã cũ, giở cho tôi xem dòng chữ: “Đ/c Bí thư Quảng Bình Ng~ - T – Thoan sinh 1920 – Mất 1989. Giỗ 11.6 âm lịch”. Sau đó ông còn cho tôi xem huy hiệu Quảng Bình hai giỏi mà ông được Quảng Bình tặng hồi đó. Tôi thật sự xúc động.
Nếu còn thì nay ông đã trên 90 tuổi. Nhưng ông đã thành người thiên cổ hai mươi năm rồi. Tôi sực nhớ năm 1989 là năm Bình Trị Thiên được chia tách, Đồng Hới lại là tỉnh lỵ của Quảng Bình trong niềm vui phấn chấn của đồng bào, đồng chí của ông.
Một thoáng buồn, khi được biết với những công lao to lớn của ông để lại cho Quảng Bình, để lại cho Đồng Hới trong suốt hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ đang dần vào quên lãng. Những người bạn, những người đồng chí của ông hiện cũng không còn. Tuổi trẻ bây giờ năng động, sáng tạo lắm nhưng lại thờ ơ với quá khứ, lịch sử mặc dù ai cũng biết: Thờ ơ với lịch sử, xuyên tạc và bóp méo lịch sử là có tội . “Nếu bắn vào lịch sử bằng súng lục thì tương lai sẽ bắn lại mình bằng đại bác”. Hãy làm gì đó đừng để đại bác nổ, chưa muộn, hãy còn kịp. Tôi thầm nghĩ vậy.
Tôi có thời gian học tập tại miền trung du “Rừng cọ đồi chè” thuộc huyện Lập Thạch và Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc. Ở đó người dân ca ngợi bác Kim Ngọc vì những gì mà ông đem lại trong sản xuất nông nghiệp bằng chính sách khoán đất, giao ruộng cho nông dân canh tác. Trong lúc đó, ông bị bản án không phiên tòa kết án: “Đi lệch đường lối, chủ trương chính sách, đưa người nông dân đi theo con đường tư bản…”. Nay thì khác rồi, nhà nước đã công nhận những công lao to lớn và truy tặng Huân chương cao quí của Nhà nước cho bác ấy. Vĩnh Phúc đã lấy tên bác Kim Ngọc đặt tên cho con đường đẹp nhất của TP.Vĩnh Phúc. Và vừa rồi hình ảnh bác Kim Ngọc đã được tái hiện qua bộ phim dài nhiều tập nói về cuộc đời của bác ấy.
Tôi viết những điều này để các bạn chúng ta cùng suy ngẫm.
-
TT nghe đồn về chú Thoan và về Hạnh nhưng ko biết được tường tận. Hôm nào bạn kể cho Th nghe với nhé! bạn nói rất đúng. Chúng ta nên cùng nhau, nhữ..Trả lời nhận xét này -
Không biết Hồng Hạnh có đọc được những bài viết của anh trong blog này không? Riêng em, em thầm cảm ơn anh về những bài viết này thay cho Hạnh và nhữ..Trả lời nhận xét này
