TT
- Có những cán bộ đảng viên, khi đã rời khỏi vị trí lãnh đạo của mình,
vẫn để lại những ấn tượng mạnh mẽ và sâu sắc trong lòng dân. Hơn 20 năm
làm bí thư Tỉnh ủy Quảng Bình, ông Nguyễn Tư Thoan là người đã truyền
cảm hứng cho nhân dân vùng đất lửa, đưa Quảng Bình trở thành ngọn cờ đầu
của miền Bắc trong những năm chiến tranh khốc liệt. Bây giờ người dân
nơi đây muốn được lập đền thờ tưởng nhớ công lao của ông...
Bí thư tỉnh ủy Nguyễn Tư Thoan (bìa phải) năm 1969 - Ảnh tư liệu
Quảng
Bình quê ta ơi là bài “tỉnh ca” sừng sững như một đỉnh cao của nền âm
nhạc VN mà mỗi khi cất lên thành lời “Nếu ai hỏi vì sao...” ai cũng thấy
rạo rực yêu thương và hi vọng. Bài hát Quảng Bình quê ta ơi của nhạc sĩ
Hoàng Vân viết về miền đất lửa Quảng Bình, nhưng ít ai biết âm vang của
những “phong trào” trong ca khúc ấy đều là những câu chuyện gắn bó và
liên quan tới cuộc đời vị bí thư Tỉnh ủy Quảng Bình những năm tháng ấy:
ông Nguyễn Tư Thoan.
Lần theo câu hát...
Gần
một năm trời nay, kể từ khi tiếp cận hồ sơ tư liệu cuộc đời ông, chúng
tôi đã tìm gặp rất nhiều nhân chứng, từ Hà Nội đến TP.HCM hay ngược xuôi
khắp đất Quảng Bình nắng lửa. Ám ảnh trong tôi là những giọt nước mắt
của những người tôi gặp mỗi khi nhắc đến ông Nguyễn Tư Thoan. Những giọt
nước mắt ấy hình như đủ sức nói lên một điều gì đó về ông.
“Có
ai hỏi vì sao quê hương chúng ta đồng lúa tốt, có nhớ những ngày cơ
cực, tối tăm ngày xưa/... Có ai về Rào Nan xin vô ghé thăm vùng Cự
Nẫm/Làng chiến đấu xưa nay đã đổi mới muôn màu/Có ai về Cảnh Dương quê
tôi đứng nơi đầu sóng gió/Truyền thống đánh giặc giữ làng mãi mãi còn
đây”. Con đập Rào Nan mang lại ấm no cho cả vạn dân Quảng Trạch giữa mưa
bom bão đạn kháng chiến ấy có được từ tầm nhìn của ông Nguyễn Tư Thoan.
Những làng chiến đấu Cảnh Dương, những Cự Nẫm “xe chưa qua nhà không
tiếc”. Rồi “Quảng Bình quê ta ơi! Muôn người như một gửi về Trị Thiên
tấm lòng sắt son. Hẹn ngày chiến thắng ta sẽ về trong một nhà...” là lời
thề vàng đá anh em “trút gạo trong nồi cho Trị Thiên đánh giặc” từ câu
nói của vị bí thư Tỉnh ủy Quảng Bình những năm tháng ác liệt ấy.
Bí thư tỉnh ủy Nguyễn Tư Thoan (bìa trái) và đoàn cán bộ chiến sĩ Quảng Bình ra thăm Bác Hồ - Ảnh tư liệu
Khởi nguồn “Quê hương hai giỏi”
Nhiều
người đã sống chiến đấu ở Quảng Bình những năm ác liệt nhất của cuộc
chiến tranh vẫn nói rằng những ngày tháng ấy, chính bí thư tỉnh ủy
Nguyễn Tư Thoan đã truyền được cảm hứng cho nhân dân và cán bộ để vượt
lên sự khốc liệt của đạn bom, để Quảng Bình ngày ấy như một biểu tượng
của sự can trường, bất khuất nơi địa đầu miền Bắc. Thời chiến có những
đặc thù rất riêng, đôi khi chỉ từ một câu chuyện, nếu là người lãnh đạo
năng động, thông minh sẽ biết nhân lên thành một phong trào rộng lớn.
Quảng Bình những năm tháng ấy cơ cực gian nan đến vậy nhưng lòng dân lại
vô cùng hồ hởi,nguồn năng lượng tinh thần ấy đã được vị bí thư động
viên, nhân lên thành sức mạnh cụ thể.
Nhà
báo Quốc Vinh, nguyên là phóng viên báo Nhân Dân thường trú tại Vĩnh
Linh-Quảng Bình trong thời kỳ chiến tranh chống Mỹ, nhớ lại: “Ông Thoan
là người để lại nhiều ấn tượng sâu sắc nhất trong tôi. Những gì mà tôi
hiểu và biết về ông thì đó là một con người quyết đoán, sâu sắc, chu
toàn và mưu trí.Ông là người có biệt tài phát hiện và nhân điển hình.
Nếu không có ông Thoan thì Quảng Bình không thể có một số phong trào lớn
nức tiếng cả nước và có sức cổ vũ cuộc chiến đấu của quân và dân ta
thời đó, trong đó có phong trào “Hai giỏi”- một phong trào bắt đầu từ
sáng kiến của bí thư Nguyễn Tư Thoan”.
Nhà báo Quốc Vinh, nguyên phóng viên thường trú báo Nhân Dân tại Quảng Bình: “Nếu không có ông Nguyễn Tư Thoan, phong trào Quảng Bình những năm đó có thể sẽ không được như từng có” - Ảnh: LAM GIANG
Tháng
7-1965, Bác Hồ gửi thư khen quân và dân Quảng Bình đã bắn rơi chiếc máy
bay thứ 100 trên bầu trời địa phương vào ngày 14-7-1965, chỉ sau 150
ngày đêm chiến đấu, kể từ khi Mỹ mở đầu cuộc chiến tranh bằng không quân
ở miền Bắc. Thư khen của Bác viết:
“Thân ái gửi đồng bào, bộ đội và cán bộ tỉnh Quảng Bình
Bác
rất vui lòng thay mặt Trung ương Đảng và Chính phủ khen ngợi đồng bào,
bộ đội và cán bộ Quảng Bình đã bắn rơi 100 máy bay giặc Mỹ, vừa qua lại
thu hoạch vụ chiêm rất tốt.
Như vậy là tỉnh nhà chiến đấu giỏi, sản xuất cũng giỏi.
Các tỉnh khác hãy ra sức thi đua với Quảng Bình”...
Huyền thoại “Quảng Bình quật khởi”
Những câu chuyện về sự quyết đoán của ông Thoan không phải chỉ từ khi Quảng Bình bước vào cuộc kháng chiến chống Mỹ ác liệt. Hằng năm Quảng Bình vẫn kỷ niệm một ngày truyền thống rất riêng là ngày “Quảng Bình quật khởi” vào 15-7-1949. Khởi phát của “Quảng Bình quật khởi” lại ở vào thời điểm gian khó nhất của cuộc kháng chiến chống Pháp. Nhà báo Nguyễn Sinh, cũng là phóng viên thường trú báo Nhân Dân ở Quảng Bình những năm đánh Mỹ, khi nhắc đến sự kiện này đã cung cấp một tư liệu rất thú vị:
Năm
1948, ông Thoan làm bí thư Huyện ủy Quảng Ninh. Là huyện lớn, nằm bao
quanh thị xã Đồng Hới, lúc đó đang bị quân Pháp đánh phá dữ dội. Nguyễn
Tư Thoan tự mình tìm hiểu tình hình bằng cách luồn sâu vào các thôn xã
bị địch tạm chiếm. Ông thấy tình hình trong huyện quả thật hết sức khó
khăn. Nhưng khó khăn không phải do địch quá mạnh hay nhân dân giảm sút
lòng tin ở kháng chiến mà chính là do một bộ phận cán bộ, đảng viên sa
sút tinh thần, bỏ đất, bỏ dân, chạy tuốt lên chiến khu tận chân núi
Trường Sơn.
Trong
một cuộc họp huyện ủy có bí thư tỉnh ủy về dự, ông nói thẳng suy nghĩ
của mình và đề xuất một sáng kiến táo bạo: đốt chiến khu. Đốt sạch lán
trại, hầm hào, vật nuôi, cây trồng..., cho cán bộ, đảng viên và một số
đơn vị bộ đội địa phương “xuống núi” bám đất, bám dân. Đề nghị của ông
được hội nghị chấp nhận và ghi vào nghị quyết của huyện ủy. Cuộc “đốt
chiến khu” bắt đầu từ đêm 15 tháng 7-1949 trở thành ngày “Quảng Bình
quật khởi”, được ghi vào lịch sử của tỉnh. Tình hình huyện Quảng Ninh từ
đó thay đổi hẳn. Lòng dân phấn chấn hơn...
Năm
1952 ông Nguyễn Tư Thoan trở thành tỉnh ủy viên, được bầu làm chủ tịnh
Ủy ban kháng chiến - hành chính tỉnh. Từ năm 1959 ông là bí thư Tỉnh ủy
Quảng Bình. Mười năm hòa bình sau kháng Pháp và mười năm kháng chiến
chống Mỹ, dấu ấn Nguyễn Tư Thoan vẫn sâu đậm cho đến tận hôm nay, không
chỉ vẻ đẹp của người chỉ huy giữa đạn bom ác liệt mà trong từng dòng
nước bờ kênh tưới tắm cho đồng ruộng Quảng Bình.
LÊ ĐỨC DỤC - LAM GIANG
---------------------------------
Kỳ tới: Nhân chứng Rào Nan
Nhân thể thông báo: Tớ đã biến ra khỏi vùng ngã tư Bảy Hiền rồi nhé. Chiều nay.